Fysiotherapie in perspectief, 50 jaar verleden – heden. Ontstaan revalidatiecentra in Nederland

Huub Vossen en Anton de Wijer schreven een artikel dat de geschiedenis van het vakgebied van de fysiotherapie belicht. Het artikel verscheen in juni 2019 in het vakblad voor fysiotherapeuten Fysiopraxis.

Fysiotherapie in perspectief, 50 jaar verleden – heden. Ontstaan revalidatiecentra in Nederland

Inleiding

Het eerste functionerende revalidatiecentrum in Nederland was het Revalidatiecentrum Aardenburg in Doorn dat werd opgericht om hulp te bieden aan slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. 

Het pionierswerk kwam van de eerste revalidatiearts in Nederland, Dr J. van Gogh (geb. in 1913). Hij volgde de opleiding tot heilgymnast-masseur (1937) en in 1946 slaagde hij voor zijn artsexamen.

Dr. van Gogh werd in 1945 opgeroepen voor de dienstplicht die hij in het Revalidatiecentrum Aardenburg te Doorn als revalidatiearts zou vervullen met de opdracht om een revalidatiecentrum naar Engels voorbeeld te starten. De eerste definitie van revalidatie was (1946): “Revalidatie omvat alle maatregelen die gericht zijn op anatomisch en functioneel herstel, op het herstel van de arbeidsgeschiktheid en op herplaatsing in het arbeidsproces”. 

Dit centrum werd al na enkele jaren uitgeroepen tot één van de beste in Europa waar Van Gogh onder andere arbeidstherapie voor dwarslaesie-patiënten en patiënten met een amputatie ontwikkelde. Dr. van Gogh werd samen met dr. de Groot en dr. Miedema tot de eerste generatie revalidatieartsen gerekend. Een van zijn leerlingen, Te Riele, omschreef Van Gogh als “de peetvader van de revalidatie in Nederland“.

Terugkeer naar de maatschappij als voorwaarde voor de revalidatie
Toch lenen revalidatiecentra oorspronkelijk niet hun bestaansrecht aan ‘care’ of ‘cure’, maar was de vraag hoe krijgen we patiënten uiteindelijk weer aan het werk? In 1946 werd daarvoor de Raad voor herstel van de arbeidsgeschiktheid (RHA) opgericht en werd advies gegeven over hoe je rehabilitatie-centra zou kunnen realiseren voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Ook speelde een polio-epidemie in 1956 een grote rol om door te gaan met het ontwikkelen van nieuwe revalidatiecentra.

Dat Nederland in deze tijdsfase op de internationale ontwikkelingen achterliep was duidelijk. Er werd daarom besloten om twee subcommissies naar Engeland te sturen om rehabilitation centres te bestuderen. Deze subcommissies zouden uitzoeken hoe de bouw en inrichting van revalidatiecentra gestalte moest krijgen en hoe snel een landelijke organisatie van revalidatie van start zou kunnen gaan.
De raad besliste in maart 1947 dat er meer revalidatiecentra bij moesten komen. Huize De Hoogstraat zou worden ingericht als noodcentrum voor het midden en noorden van het land. De Sint Maartenkliniek zou het zuiden van het land voorzien van revalidatiezorg. Als derde gevolgd door het Revalidatie Instituut Muiderpoort, dat in 1951 zijn deuren opende. Aanvankelijk kwamen echter alleen oorlog slachtoffers in aanmerking voor een revalidatiecentrum. Zo kwamen burgerpatiënten met een dwarslaesie tot 1949 niet in aanmerking voor opname in een revalidatiecentrum….

Wilt u het hele artikel lezen (inclusief afbeeldingen)? Hier vindt u de PDF.