De opkomst van de fysiotherapie in Nederland in vogelvlucht

De NVMG werkt samen met de Stichting Geschiedenis Fysiotherapie om ook de indrukwekkende geschiedenis van de fysiotherapie bekendheid te geven. Bijgaand vindt u een artikel van H.P.L.M. Vossen over de opkomst van de fysiotherapie in Nederland in vogelvlucht. Het artikel is eerder in 2019 verschenen in Physios, Praktijkgerichte nascholing
over fysiotherapie.

 

 

De opkomst van de fysiotherapie in Nederland in vogelvlucht

 

Huub Vossen (H.P.L.M. Vossen, fysiotherapeut, master manueeltherapeut, pijnteam Revalidatie Centrum Heliomare Wijk aan Zee, publicist Stichting Geschiedenis Fysiotherapie;
e-mail: [email protected])

 

Samenvatting

 

Hippocrates (ca. 460-­370 v. Chr.) wordt mondiaal beschouwd als de grondlegger van de moderne geneeskunde en natuurgeneeskunde, maar was feitelijk een holistische fysiotherapeut ‘avant la lettre’ gezien zijn opvattingen over de relatie tussen lichaam en geest. In Nederland kunnen we heilgymnast dr. J.G. Mezger (1838-­1909), later arts, beschouwen als de grondlegger van de fysiotherapie. De moderne fysiotherapie heeft haar wortels in de heil­ gymnastiek­massage (eind 19e eeuw) en kent een lange weg met veel obstakels, van domeinkwesties tot de uiteindelijke wettelijke erkenning. De laatste dertig jaar zijn veel therapieën uit de ‘gereedschapskist’ van de fysiotherapeut verdwenen (zowel terecht als onterecht), maar er zijn ook nieuwe, hoopvolle ontwikkelingen. De fysiotherapie is aangekomen op een kritiek punt in zijn geschiedenis en een heroriëntatie is nodig om toekomstbestendig te blijven. Daarom gaat dit artikel op deze ontwikkelingen in.

 

Inleiding

 

Elke beroepsgroep heeft zijn geschiedenis. Een fysiothera­peut die de geschiedenis van zijn beroepsgroep kent, begrijpt het heden beter en is voorbereid op de toekomst. Fysio­therapie is niet zomaar ontstaan. Vanuit de heilgymnastiek, 150 jaar geleden, ontwikkelde zich gestaag het vak van fysiotherapie en wist de fysiotherapeut zich in de loop van de laatste vijftig jaar een prominente plaats in de gezondheids­ zorg te verwerven. Eind jaren zestig was er in de zorg geen beroep zo sterk in opkomst als de fysiotherapie. Niet alleen steeg de belangstelling en waardering van het vak, maar ook het aantal fysiotherapeuten steeg exponentieel. Het was een nieuw beroep met een actieve aanpak en momenteel is het na de verpleegkundigen met 34.000 BIG­-geregistreerden de grootste paramedische beroepsgroep van Nederland. We mogen trots zijn op deze rijke historie!
Dit artikel beschrijft de ontwikkeling van het vakgebied fysiotherapie vanaf de wortels in de klassieke oudheid, via de heilgymnastiek­massage tot het heden. Dit was een weg met veel obstakels, van domeinkwesties tot de uiteindelijke wettelijke erkenning.

 

Grondleggers van de fysiotherapie

 

Het fundament voor de huidige fysiotherapie ligt al in de klassieke oudheid. Hippocrates (ca. 460-­370 v. Chr.) was de grondlegger van de moderne geneeskunde en natuur­ geneeskunde. Zijn uitgangspunt was dat het lichaam niet door de goden wordt genezen, maar dat het lichaam zichzelf geneest, voor die tijd een revolutionair standpunt.1 Sinds enkele decennia doet in de westerse maatschappij het holistische genezen opgang, oftewel een gezondheidsaanpak die uitgaat van het hele menselijke wezen en de onlos­ makelijke relatie tussen lichaam en geest. Hippocrates had echter ook al een holistische (en voor die tijd revolutionaire) kijk op genezen, namelijk de leefstijlprincipes: bewegen, rust en gezonde eet­ en drinkgewoonten. Daarbij stelde hij de balans tussen geestelijk, lichamelijk en emotioneel functio­ neren van de mens centraal. En dat verschilt maar weinig van de uitgangspunten van de huidige leefstijlcoaches. Hippocrates heeft nog steeds zichtbare sporen nagelaten op het Griekse eiland Kos, zoals het eerste ziekenhuis/sana­ torium (in het Grieks: ‘asklepieion’) ter wereld. Zijn zieken­ huis had veel overeenkomsten met de huidige fysiotherapie­ praktijk zoals oefenzalen en hydrotherapieafdelingen en is tegenwoordig te bezichtigen.

 

Kortom, Hippocrates zou het in deze tijd nog steeds goed doen en feitelijk was hij een voorloper van holistische fysiotherapie. De huidige geneeskundestudenten krijgen, in tegenstelling tot de fysiotherapiestudenten, uitgebreid onderwijs over Hippocrates en leggen aan het einde van hun studie de eed van Hippocrates af. Deze eed werd vroeger gezworen bij onder meer Asclepius, de god van de genees­kunde. Deze god werd vaak afgebeeld met een staf waar een slang omheen kronkelde. Dit zogenaamde ‘esculaapteken’ wordt nog altijd veel gebruikt door artsen en apothekers en internationaal ook in de fysiotherapie.

In de geschiedenisboeken is verder veel informatie te vinden over (wat nu genoemd wordt) fysiotherapeutische handelin­gen. Zo pasten Hippocrates en zijn leerlingen al tractie en manipulaties aan de wervelkolom toe, net als later de Romeinse arts Galenus (130-­200 na Chr.), de Arabische arts Avicenna (980­-1037 n. Chr.) en de chirurgijnen in de middeleeuwen.

 

Opkomst van de heilgymnastiek en massage in de 19e eeuw

 

De fysiotherapie zoals die nu in ons land bekend is, vindt haar oorsprong in de eerste helft van de 19e eeuw. De voorlopers van de huidige fysiotherapie waren de heil­ gymnasten en de masseurs die hun intrede in Nederland deden vanuit….

 

Wilt het hele artikel inclusief afbeeldingen lezen, vindt u hier het hele artikel in PDF